ÔNG HOÀNG
Dưới hàng Chầu là hàng các ông Hoàng, được gọi tên theo các thứ tự Ông Hoàng Đệ Nhất tới Ông Hoàng Mười, có hẳn một bản văn chầu mười ông Hoàng. Tương truyền, cũng như các Quan, các Ông Hoàng đều có gốc tích là con trai Long Thần Bát Hải Đại Vương ở hồ Động Đình. Tuy nhiên, theo khuynh hướng địa phương hóa, các ông Hoàng đều gắn với một nhân vật nào đó ở cõi nhân gian, những danh tướng có công dẹp giặc, những người khai sáng, mở mang cho đất nước.
Tương truyền, Ông Hoàng Đệ Nhất là danh tướng của Lê Lợi. Ông Hoàng Đôi (Đệ Nhị) với hai nơi thờ mang những gốc tích khác nhau: Ông Đôi ở Cẩm Phả là người Mán có công chống giặc bảo vệ dân lành, còn Ông Hoàng Đôi ở Xứ Thanh thì lại đồng nhất với Quan Triệu Tường, người có công mở mang đất đai giúp dân sinh sống. Ông Hoàng Bơ (Ba) thờ ở Đền Lảnh (Hà Nam) có công phò vua đánh giặc. Ông Hoàng Lục tức tướng Trần Lựu có công chống giặc Minh. Ông Hoàng Bảy (Ông Hoàng Bảy Bảo Hà) là viên quan triều đình trấn giữ vùng Lào Cai, Yên Bái:
Bao phen chiến lược lung hoành
Định an xã tắc để binh cõi ngoài
Đất Lào Cai là nơi dụng võ
Biên cương súng nổ đùng đùng
Sa trường xương núi, máu sông chẳng nể
(Văn Ông Hoàng Bảo Hà)
Ông Hoàng Bát là người Nùng, còn Ông Hoàng Mười là một văn quan thời Lê, gốc ở Nghệ An, nay thờ ở Bến Thủy. Tính cách của Ông Hoàng Mười là người tài hoa nổi danh một thời, hay giao du, ăn chơi sang trọng, thích thưởng thức thơ văn, thậm chí còn đa tình nữa:
Trời Nam có Đức Hoàng Mười
Phong tư nhất mực tuyệt vời không hai
Nền chí dũng bậc nhân tài
Văn thao võ lược từ trời thông minh
Tiêu dao di dưỡng tánh tình
Thơ tiêu một túi Phật kinh trăm tòa
Khi phong nguyệt, lúc tửu bi
Khi xem hoa nở khi chờ trăng lên
Khi thiếu lĩnh, lúc non bồng
Cành cây mắc võng lồng sông thả thuyền
(Văn chầu Hoàng Mười)
Trong số mười ông Hoàng, thường có sáu ông giáng đồng, trong đó có ba Ông giáng rất thường xuyên, đó là Ông Hoàng Bơ, Ông Hoàng Bảy, và Ông Hoàng Mười. Khi giáng đồng, các ông Hoàng có phong cách gần giống các Quan Lớn, tuy nhiên có phần phong nhã, vui tươi và quan hệ với người trần vui vẻ hơn so với các Quan.
