Lễ Dolta – lễ cúng ông bà tổ tiên, là một trong những lễ lớn nhất trong năm của đồng bào dân tộc Khmer ở các tỉnh Nam Bộ như Cần Thơ, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Trà Vinh, An Giang… Lễ Dolta diễn ra trong ba ngày, từ 29 tháng Tám đến 1 tháng Chín âm lịch. Nếu như lễ Vu Lan của người Kinh được xem là “mùa báo hiếu” của con cái với đấng sinh thành, thì lễ Dolta của đồng bào dân tộc Khmer cũng có ý nghĩa tương tự.
Theo truyền tích xưa, người Khmer chọn thời điểm này để tổ chức lễ Dolta, vì đây là lúc vụ mùa cày cấy vừa xong, tiết trời mát mẻ. Mọi người nghỉ ngơi lấy lại sức sau những tháng ngày làm lụng cực nhọc. Lúc ấy, ngoài văng vang tiếng chim kêu. Người Khmer gọi đó là “Satt đônta” (chim tổ tiên) báo hiệu cho mọi nhà chuẩn bị cho lễ Dolta. Lễ Dolta được tổ chức nhằm mục đích báo hiếu, biếu quà ông bà, cha mẹ, những người lớn tuổi trong gia đình và làm lễ cầu phước cho người quá cố; thắt chặt tình đoàn kết giữa những người trong phum, sóc; gắn kết tình cảm họ hàng, làng xóm thông qua các hoạt động liên hoan, vui chơi,…
Vào mùa lễ, bắt đầu từ khoảng hai tuần trước ngày lễ chính (ngày 29 tháng Tám âm lịch), không khí trong các gia đình người Khmer đã trở nên nhộn nhịp với các hoạt động chuẩn bị lễ, từ lau dọn, trang trí bàn thờ, làm bánh cho đến mua sắm, chuẩn bị lễ vật để dâng chùa, dâng cơm, thăm viếng chúc thọ ông bà.
Dâng cơm phiên là nghi thức đầu tiên của mùa lễ. Trước đây, dâng cơm phiên được bà con tổ chức trong ba tháng nhập hạ nhưng nay các chùa chỉ tổ chức dâng cơm phiên trong nửa tháng, có chùa tổ chức trong một tuần trước ngày lễ Dolta.
Ngày nay, lễ Dolta được tổ chức trong ba ngày chính.
Ngày thứ nhất (ngày cúng tiếp đón): buổi sáng, các gia đình dọn dẹp nhà cửa, lau dọn bàn thờ tổ tiên, trải chiếu, đem mùng mên, gối mới lên giường rồi để sẵn một bộ áo quần mới, như chuẩn bị cho ông bà đi xa mới về nhà. Sau đó, dọn mâm cơm, bày bánh trái, rượu trà và mời các thành viên trong gia đình cùng đốt nhang, đèn, khấn vái mời linh hồn ông bà và người quá cố về dự cùng con cháu. Buổi chiều, tiếp tục dọn mâm cơm mới cúng ông bà rồi mời linh hồn ông bà cùng đến chùa nghe sư sãi tụng kinh cầu siêu và thuyết pháp cho đến tối.
Ngày thứ hai (ngày cúng chính): vào buổi trưa, bà con chuẩn bị mâm cơm cùng bánh, trái… mang vào chùa để tổ chức cúng chính (cúng tập thể). Sau khi được các vị sư tụng kinh cầu siêu cho linh hồn ông bà của tất cả mọi nhà trong phum, sóc, bà con cùng ăn, trao đổi kinh nghiệm trong công việc đồng áng và vui chơi tại chùa. Buổi chiều, các gia đình làm lễ rước linh hồn ông bà về nhà, làm mâm cơm mới cúng ông bà và mời ông bà ở lại chứng kiến cuộc sống sung túc của con cháu.
Ngày thứ ba (ngày cúng tiễn): mỗi gia đình lại sắm sửa lễ vật như ngày đầu tiên và mời họ hàng thân tộc, bà con láng giềng đến dự, tụng kinh cầu siêu để tiễn đưa linh hồn người quá cố. Người ta làm chiếc thuyền bằng bẹ chuối, mo cau, gắn thêm cờ phướn, hình nộm, các thức cúng rồi thắp nhang, đèn, mang thuyền thả xuống sông, kênh rạch gần nhà để tiễn linh hồn ông bà, người thân về thế giới bên kia. Trong Lễ Dolta, các trò chơi dân gian, hát xướng dân gian, văn nghệ, ca múa nhạc dân tộc Khmer cũng được trình diễn.
