Cách thiết lập bàn thờ Thần Tài

Tín ngưỡng thờ Thần Tài

Theo tín ngưỡng dân gian, Thần Tài mang lại tiền bạc hay của cải cho mỗi gia đình, nên mỗi gia đình, nhất là những gia đình làm nghề kinh doanh, đều có bàn thờ Thần Tài, đốt nhang nghi ngút để cầu xin Thần Tài cho mua may bán đắt, trúng món lời nhiều, đem lại nhiều tiền bạc sung túc.

Người đời rất quý trọng tiền bạc, nên rất quý trọng Thần Tài. Những nhà kinh doanh đều có lập bàn thờ Thần Tài rất long trọng. Tục thờ Thần Tài được người Trung Quốc truyền cho dân ta. Người Trung Quốc sang Việt Nam làm nghề buôn bán trở nên giàu có, họ đều có thờ Thần Tài nên người Việt thấy vậy bắt chước theo. Sự tích về Thần Tài có nhiều, nhưng dân gian thường nhắc hai sự tích sau đây:

• Thần Tài là một cô gái tên là Như Nguyện.

Ngày xưa, có một lái buôn tên là Âu Minh, khi đi thuyền qua hồ Thanh Thảo, được Thủy Thần tặng cho một cô hầu gái tên là Như Nguyện. Âu Minh đưa Như Nguyện về nuôi trong nhà. Sự buôn bán từ ngày đó trở đi càng ngày càng phát đạt; chỉ trong vòng vài năm, mà Âu Minh trở thành một nhà giàu có lớn.

Một hôm, vào Tết Nguyên đán, Âu Minh tức giận đánh Như Nguyện làm cô sợ hãi, chui vào đống rác trốn mất. Kể từ đó, việc buôn bán của Âu Minh bắt đầu thua lỗ sa sút, chẳng bao lâu thì sạt nghiệp, trở nên nghèo khổ. Người ta cho rằng, Như Nguyện là Thần Tài. Lúc Âu Minh nuôi Như Nguyện trong nhà thì Thần Tài ủng hộ, nên làm ăn phát đạt. Tới khi Như Nguyện bị đánh rồi bỏ đi thì Thần Tài không còn chiếu cố Âu Minh nữa, nên làm ăn sa sút, thất bại.

Do sự tích này, người ta có tục kiêng cử quét rác và hót rác trong ba ngày Tết, sợ Thần Tài không có chỗ ẩn trốn mà đi nơi khác thì việc làm ăn trong năm sẽ bị xui xẻo thất bại. Cũng do sự tích này mà người ta lập bàn thờ Thần Tài sát nền đất hay nền gạch, không đặt cao như các bàn thờ khác, và đặt ở góc nhà hay nơi hàng hiên. Nhưng trong thực tế, người ta thường gọi là ông Thần Tài chứ không ai gọi là Bà Thần Tài, nên sự tích Thần Tài là cô gái Như Nguyện chưa hẳn là chính xác.

• Thần Tài là ông Triệu Công Minh:

Ông Triệu Công Minh ở đây không phải là Triệu Công Minh trong truyện Phong Thần hay trong truyện Bắc Du Chân Võ, mà là một người dân ở núi Võ Đang bên Trung Quốc. Truyện dân gian Trung Quốc kể rằng: ở vùng núi Võ Đang có một ông già tên là Triệu Công Minh nhà rất nghèo. Ngày ngày, ông xách giỏ đi khắp nơi xin quần áo cũ để mặc và xin cơm cặn canh thừa để ăn. Nghèo đến thế nhưng ông lão vẫn nuôi một con chó đen già và một con vịt lông vàng không đẻ trứng. Gần đấy có một ông phú hộ, gọi là Tiền Viên Ngoại, tính rất xa xỉ và bất nhân, cơm ăn không hết thì đem đổ xuống cống, áo mặc cũ rồi thì bỏ vào đống rác. Ông lão nghèo họ Triệu thấy vậy mới lượm gom hết các quần áo cũ đem phân phát cho những người nghèo, hốt các canh thừa cơm cặn ấy về nuôi chó và vịt.

Bỗng một hôm, con vịt đẻ ra 10 quả trứng vàng, còn con chó già thì khạc ra 10 thoi bạc. Từ đó thành lệ mỗi ngày vịt và chó đều đẻ và khạc ra vàng bạc cho lão Triệu. Lão Triệu trở nên rất giàu có, trong lúc Tiền Viên Ngoại thì càng lúc càng nghèo vì tính xa xỉ. Một thời gian sau, Tiền Viên Ngoại phải đi ăn xin, khi gặp lại Triệu Công Minh, lão Viên cảm thấy rất xấu hổ. Họ Triệu thông cảm, giúp cho lão Viên một số tiền kha khá đủ làm vốn liếng làm ăn, nhưng lão Viên quen tính tiêu xài xa xỉ nên dần dần hết vốn, trở nên nghèo khổ. Lão Viên lại sinh ác tâm, thấy họ Triệu giàu có nên tính kế giết Triệu Công Minh để chiếm đoạt tài sản. Lão Viên thừa lúc vắng vẻ, lén đốt nhà của Triệu cháy rã tro, nhưng họ Triệu không chết, con vịt biến thành chim Phượng bay vút lên trời, con chó già biến thành con cọp đen xông ra cắn chết lão Viên, tất cả vàng bạc của Triệu đều hóa thành đá, và Triệu Công Minh biến thành Thần Tài. Dân chúng lập miếu thờ Triệu Công Minh gọi là Thần Tài miếu.

Chúng ta không thể xác định được người Việt Nam thờ Thần Tài vào lúc nào, bởi vì như trên đã nói, việc thờ Thần Tài là do người Việt Nam bắt chước các Hoa kiều. Việc thờ Thần Tài trong mỗi gia đình khiến cho người ta sáp nhập Thần Tài vào các Thần bản gia như: Thổ Địa, Táo Quân. Do đó, người Trung Quốc làm ra một tấm bài vị gộp chung các danh hiệu của các vị Thần bản gia để thờ, mà người ta thường gọi là “bài vị Thần Tài”, và chúng ta thấy bài vị này được thờ ở hầu hết trong các quán, nhà buôn, ở các văn phòng công ty và xí nghiệp.

Bài vị Thần Tài được vẽ trên một tấm kính nền sơn đỏ, tất cả đều là chữ Hán màu nhũ vàng, vẽ một cái cổng mà hai trụ có rồng quấn, trên cổng có tấm bảng đề “Tụ bảo đường”, nghĩa là ngôi nhà có tụ lại những thứ quý báu; phía dưới có vẽ một cái chậu huyền diệu chứa của báu.

Sau đây là một kiểu bài vị Thần Tài và các Thần bản gia:

• Tụ bảo đường: nhà chứa của quý báu.
• Chiêu tài: mời gọi tiền của.
• Tiến bảo: dâng hiến bảo vật.
• Kim chi sơ phát diệp: cành vàng bắt đầu trổ lá.
• Ngân thụ chính khai hoa: cây bạc chính thức nở hoa.

Hai câu trên là đôi liễn đặt hai bên bài vị, như để chúc tụng. Trong một kiểu bài vị khác, đôi liễn trên được viết là:

• Thổ năng sinh bạch ngọc (Đất thường sinh ngọc trắng)
• Địa khả xuất hoàng kim (Đất khá xuất vàng ròng).
• Như ý cát tường: tốt lành như ý muốn.
• Nhất phàm phong thuận: thuận buồm xuôi gió.
• Tứ quý bĩnh an: bốn mùa bình an.

Hai câu chữ lớn ở chính giữa là danh hiệu của các Thần bản gia để thờ phụng:

Ngũ phương Ngũ thổ Long thần
Tiền hậu Địa Chủ Tài thần

Ngũ phương Ngũ thổ Long Thần: năm vị Thần trấn năm hướng và năm vị Thần đất đai long mạch sắp đặt theo Ngũ Hành gồm: bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, và Trung ương. Năm vị Thần Ngũ phương là: Hoàng đế (ở giữa), Bạch đế (hướng Tây), Hắc đế (hướng Bắc), Thanh đế (hướng Đông), Xích đế (hướng Nam).

Ngũ thổ Long thần là năm vị Thần long mạch coi về đất đai, bảo hộ cư dân làm ăn sinh sống. Tiền Hậu Địa Chủ Tài thần: gồm hai vị: Tiền Địa Chủ Tài thần và Hậu Địa Chủ Tài thần.

Tiền Địa Chủ Tài thần là Thần Tài của chủ đất trước. Thờ vị Thần này là có ý báo bổn tư nguyên, tức là báo đáp cái gốc, nhớ đến cái nguồn. Hậu Địa Chủ Tài thần là Thần Tài của chủ đất sau, tức là thờ vị Thần Tài của chủ đất hiện nay.

Những cơ sở kinh doanh các ngành nghề đều có thờ Thần