Lễ hội Bà Thu Bồn (Quảng Nam)

Lễ hội Bà Thu Bồn là một lễ hội dân gian của cư dân ven sông Thu Bồn, được tổ chức vào ngày 12 tháng Hai âm lịch hằng năm, tại làng Thu Bồn, xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, nhằm tỏ lòng thành kính, biết ơn sự che chở của Bà cho dân làng sống trên bờ cũng như trên sông nước. Đây là một lễ hội lớn mang màu sắc tín ngưỡng dân gian, thể hiện tinh thần đoàn kết của các dân tộc Chăm, Cơ Tu, Kinh sinh sống ở vùng thượng lưu sông Thu Bồn và Vu Gia.

Sự tích về “Bà Thu Bồn” có nhiều truyền thuyết. Nhưng thuyết phục hơn cả là câu chuyện lưu truyền trong dân gian ở làng Thu Bồn như sau: Bà Thu Bồn hay còn gọi là Bà Bô Bô – một nữ tướng của nhà Lê bị giặc truy đuổi đến làng Thu Bồn thì ngã ngựa do tóc bà quấn vào chân ngựa, sau đó bà bị giặc giết. Bà đã được các vua triều Nguyễn sắc phong là Bô Bô phu nhân, là Thượng đẳng thần.

Phần nghi lễ của lễ hội Bà Thu Bồn gồm có lễ rước nước thiêng trên sông Thu Bồn, rước “Ngũ hành tiên nương” (5 vị nữ tướng dưới quyền, theo hầu Bà Thu Bồn trong cuộc chinh chiến) về lăng Bà để cúng tế, lễ cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa,… Lễ vật cúng bao giờ cũng có một con trâu và mâm xôi lớn. Trâu tế sau khi bị giết, không xẻ thịt hay nấu chín mà để nguyên con dâng lễ.

Cùng với các hoạt động tế lễ, phần Hội diễn ra sôi nổi với các hoạt động văn hóa – thể thao hấp dẫn như: hát tuồng, hát bài chòi, hát hò khoan đối đáp, hội hoa đăng trên sông Thu Bồn; thi kéo co, thi đấu bóng đá, bóng chuyền, quan trọng nhất là hội đua thuyền Lệ Bà (cả nam nữ đều tham gia), hội thả hoa đăng và đốt lửa thiêng trên những bãi bồi của dòng Thu Bồn.

Từ năm 2005 đến nay, lễ hội Bà Thu Bồn được tỉnh Quảng Nam đưa vào chương trình lễ hội “Quảng Nam – Hành trình di sản”.