Theo quan niệm xưa, người chết là bắt đầu cuộc sống ở một thế giới khác – “Sống gửi, thác về”. Bởi vậy, theo tục lệ cổ truyền, trong tang chế có rất nhiều nghi lễ để tiễn đưa vong hồn người đã khuất sang thế giới bên kia được trọn vẹn, chu đáo; thể hiện lòng thành và làm trọn đạo hiếu.
Trong phần này, chúng tôi xin giới thiệu các bài văn khấn trong những nghi lễ quan trọng từ khi người mất cho đến khi hết 100 ngày.
(Phần văn khấn từ giỗ đầu – tròn một năm sau ngày mất – sẽ được chuyển sang phần văn khấn khi cúng giỗ.)
1) Văn khấn lễ Thiết Linh
Lễ Thiết Linh là lễ được cử hành sau khi lập xong bàn thờ tang và đặt linh vị.
2) Văn khấn lễ Thành Phục
Lễ Thành Phục là lễ diễn ra sau khi gia đình, thân nhân mặc đồ tang và tề tựu quanh linh cữu.
3) Văn khấn lễ Chúc Thực
Lễ Chúc Thực là lễ dâng cơm trong thời gian còn để linh cữu ở nhà.
4) Văn khấn lễ cáo Long Thần Thổ Địa
Lễ cúng Long Thần Thổ Địa trước khi đào huyệt chôn cất người mất.
5) Văn khấn lễ Thành Phần
Lễ Thành Phần là lễ được thực hiện sau khi đắp xong mộ phần.
6) Văn khấn lễ Hồi Linh
Lễ Hồi Linh là lễ rước ảnh hoặc linh vị từ mộ về bàn thờ gia tiên.
7) Văn khấn lễ Chầu Tổ (hay Triều Tổ lễ cáo)
Sau khi làm lễ Hồi Linh ở bàn thờ tang xong, gia đình làm lễ cáo yết với Tổ tiên tại bàn thờ chính. Nếu là gia đình con thứ, thì yết cáo tại nhà thờ chi họ – nơi thờ ông bà nội hoặc cụ nội.
8) Văn khấn lễ Tế Ngu
Lễ Tế Ngu được thực hiện vào ba ngày sau khi mất hoặc sau khi chôn cất xong. Theo tục xưa:
-
Ngày đầu là lễ Sơ Ngu
-
Ngày thứ hai là lễ Tái Ngu
-
Ngày thứ ba là lễ Tam Ngu
9) Văn khấn lễ Chung Thất và Tốt Khốc
-
Lễ Chung Thất: diễn ra vào ngày thứ 49 sau khi mất.
-
Lễ Tốt Khốc: lễ 100 ngày sau khi mất.
10) Văn khấn lễ Triệu Tịch Điện Văn
Lễ Triệu Tịch Điện Văn là lễ cúng cơm thường nhật trong 100 ngày sau khi mất.
11) Văn khấn lễ Tiểu Tường, Đại Tường (Giỗ Đầu và Giỗ Thứ Hai)
-
Tiểu Tường: lễ giỗ đầu – tròn một năm sau ngày mất.
-
Đại Tường: lễ giỗ thứ hai – hai năm sau ngày mất.
Đây là hai lễ giỗ rất quan trọng trong chu kỳ tang chế.
12) Văn khấn lễ Đàm Tế (hay lễ Hết Tang, Trừ Phục)
Lễ Đàm Tế là nghi lễ đánh dấu việc mãn tang, kết thúc thời gian để tang và trở lại cuộc sống sinh hoạt bình thường.
13) Văn khấn lễ rước linh vị vào chính điện và yết cáo Tiên Tổ
Sau 2 năm 3 tháng để tang, chọn một ngày tốt làm lễ: đắp sửa mộ dài thành mộ tròn, cất khăn tang, hủy đốt các vật dụng thuộc về phần lễ tang, rước linh vị vào bàn thờ chính, bỏ bàn thờ tang.
Cách tiến hành nghi lễ: Chép sẵn linh vị mới, phủ giấy hoặc vải đỏ. Khi làm lễ Đàm Tế ở bàn thờ tang xong thì đốt linh vị cũ cùng với bảng đen phủ quanh khung ảnh và văn tế. Sau đó, rước linh vị, bát hương và chân dung (nếu có) đưa lên bàn thờ chính, đặt ở hàng dưới.
Trường hợp nhà không có bàn thờ chính thờ gia tiên bậc cao hơn thì không cần làm lễ này, mà chỉ cần yết cáo Gia thần và yết cáo Tổ tại nhà thờ họ.
14) Lễ Cải Cát
Lễ Cải Cát là lễ sang Tiểu, sửa mộ hoặc dời mộ.
