Khu di tích lịch sử Côn Đảo (Nhà tù Côn Đảo) thuộc huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, gồm hệ thống nhà tù ở Côn Đảo và các nghĩa trang thuộc hệ thống nhà tù này. Trong lịch sử, chính quyền thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã cho xây dựng 127 phòng giam, 42 xà lim và 504 phòng giam biệt lập – “chuồng cọp” tại khu vực Côn Đảo. Sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất (1975), chức năng của hệ thống nhà tù ở Côn Đảo bị giải thể. Năm 1979, Khu di tích lịch sử Côn Đảo đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích quốc gia, với 17 di tích thành phần như: Nhà Chúa Đảo là nơi ở và làm việc của 53 đời Chúa Đảo, trong khoảng thời gian hệ thống nhà tù ở Côn Đảo duy trì hoạt động; Cầu Tàu là nơi mà 914 tù nhân đã bị “ngã xuống” vì lao dịch, tai nạn trong quá trình lao động khổ sai để xây cầu; Chuồng Cọp là nơi giam cầm và tra tấn tù nhân dã man và tàn bạo nhất của hệ thống nhà tù Côn Đảo. Tại đây, hàng ngàn tù nhân nam lẫn nữ đã bị hành hạ khổ sai, nhiều chiến sĩ cách mạng, người yêu nước đã hy sinh vì những nhục hình ở nơi này; các trại giam; nghĩa trang…
Tại “địa ngục trần gian Côn Đảo”, bọn tay sai của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã dùng mọi cực hình tàn nhẫn, dã man hơn cả thời trung cổ để tra tấn, hành hạ những người chiến sĩ cách mạng, nhằm tiêu diệt tinh thần, ý chí của các chiến sĩ cộng sản. Nhưng “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”, rất nhiều chiến sĩ cách mạng sau khi ra tù đã trở thành những cán bộ kiên trung, những nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng và Nhà nước ta. Giữa ranh giới của sự sống và cái chết, những người cộng sản vẫn cùng nhau học tập, rèn luyện ý chí và giữ vững niềm tin vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng.
Nhà tù Côn Đảo cũng là “Trường học Cộng sản” rèn luyện phẩm chất, ý chí của các chiến sĩ cộng sản trên trận tuyến nhà tù, đồng thời là nơi giáo dục truyền thống đấu tranh anh dũng, lòng yêu nước, tinh thần bất khuất của các thế hệ hoạt động cách mạng tiền bối cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học đặc biệt của di tích, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo là Di tích quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 548/QĐ-TTg, ngày 10-5-2012.
