Lễ hội Trường Yên diễn ra từ mùng 9 đến 11 tháng Ba âm lịch hằng năm, tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, nhằm suy tôn công đức của vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành.
Tương truyền, mùng 10 tháng Ba là ngày vua Đinh lên ngôi Hoàng đế, nên hội chính của Lễ hội Trường Yên là mùng 10 tháng Ba, gồm hai nghi lễ trang nghiêm là lễ rước nước và lễ tế. Đoàn rước nước khởi hành từ đền vua Đinh Tiên Hoàng, đi đầu là cờ ngũ hành, cờ hành thủy (màu đen) đi giữa, sau đến đoàn múa rồng biểu hiện cho ý thức cầu nước và là biểu tượng vật thiêng (rồng vàng) từng cứu Đinh Tiên Hoàng thuở hàn vi; rồi tới phường bát âm đi hàng đôi; sau đó là kiệu long đình do bốn chàng trai khiêng, trên đặt một cái choé để đựng nước Thánh, đoàn rước tiến về phía sông Hoàng Long.
Đoàn rước nước đi đến sông Hoàng Long thì xuống thuyền. Có một thuyền rồng (thuyền chính) chèo ra giữa sông làm lễ, sau đó thả đồ vàng mã và đồ lễ xuống sông để tạ ơn Hà Bá. Tiếp đó, người chủ tế thả một chiếc vòng tròn bằng vải đỏ xuống sông, nước được múc từ trong vòng tròn này, đổ vào chóe qua một lớp vải đỏ trên miệng. Nước trong vòng tròn vải đỏ được lọc qua lớp vải sẽ càng tinh khiết hơn. Khi nước đã đầy chóe, các thuyền tản ra, quay mũi về bến, riêng thuyền rước chóe nước còn quay sang bên trái rồi mới trở lại bến cũ và tiếp tục cuộc rước nước về đền.
Lễ tế diễn ra vào ban đêm, được tổ chức đồng thời ở cả hai đền thờ vua Đinh và vua Lê. Bài văn tế chia thành chín đoạn (cửu khúc). Sau khi chủ tế xướng xong một đoạn, sẽ có hai người phường nhà trò (một nam – đàn; một nữ – hát) diễn giải lại nội dung đoạn văn tế bằng điệu ca trù. Kết thúc lễ tế, khách hành hương trẩy hội sẽ vào điện thờ ở hai đền dâng hương làm lễ và chiêm bái di tích.
Bên cạnh phần Lễ là phần Hội, du khách có thể tham dự các trò vui, cuộc đấu như: võ, vật, đua thuyền, đánh đu, hát chầu văn, bình thơ, thi thơ, trò kéo chữ, múa gậy, múa rồng, múa lân hoặc chơi cờ người,…
Độc đáo nhất của Lễ hội Trường Yên là trò “Cờ lau tập trận”, diễn lại sự tích quãng đời chăn trâu thuở nhỏ của Đinh Bộ Lĩnh trên đất Trường Yên.
