Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần (Thái Bình)

Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần thuộc phủ Long Hưng xưa, nay thuộc địa bàn làng Tam Đường, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần là một quần thể di tích gồm các đền thờ, lăng mộ thờ các vị vua quan nhà Trần.

– Khu lăng mộ
Vùng đất Long Hưng vốn là nơi dựng nghiệp của nhà Trần, vì thế đã được triều Trần đặc biệt chú trọng, phân phong cho các thân vương. Nơi đặt mộ tổ của họ Trần tại hương Tinh Cương (nay thuộc thôn Tam Đường, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) tiếp tục được lựa chọn làm nơi an nghỉ của các vị vua đầu triều và hoàng tộc nhà Trần: Thái Tổ Trần Thừa táng tại Thọ Lăng; Thái Tông táng tại Chiêu Lăng, Thánh Tông táng tại Dụ Lăng, Nhân Tông táng tại Đức Lăng. Sau khi Thái Tổ Trần Thừa mất, hương Tinh Cương chính thức được đổi tên thành Thái Đường (khu lăng tẩm của vua và hoàng tộc).

Khu lăng mộ các vua Trần hiện nay có tổng diện tích 38.221 m², được nhân dân gọi là Phần Đa, Phần Trung, Phần Bụt, tương ứng với Chiêu Lăng, Dụ Lăng, Đức Lăng – nơi yên nghỉ của Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông và một ngôi đền thờ Thượng Hoàng Trần Thừa, Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông. Cả ba lăng mộ đều đã được tôn tạo vào năm 2004, có tường kè bằng gạch bao quanh, theo hình đường tròn đồng tâm, có đường kính 65 m, cao 1,2 m so với sân tế. Riêng phần mộ ở giữa có đường kính là 55 m, chiều cao từ sân tế đến đỉnh mộ là 7 m, giữa mộ đặt chữ Trần trong một khung sắt hình chữ nhật.

– Khu đền thờ
Trước kia, đền có tên là “Trần đế miếu”, nằm ở vị trí đền Mẫu ngày nay. Kiến trúc đền gồm hai tòa, mặt bằng hình chữ Nhị, với bảy gian tiền tế, năm gian hậu cung, bộ khung kiến trúc làm bằng gỗ, chạm trổ cầu kỳ. Trong đền thờ các vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, phối thờ Thượng Hoàng Trần Thừa và các vị hoàng hậu đầu triều Trần.

Trải qua nhiều biến cố của thời gian và lịch sử, khu đền thờ bị hủy hoại, đổ nát. Từ những năm 1990, được sự quan tâm của chính quyền các cấp, cùng nhân dân địa phương, đền đã được phục dựng lại trên nền cũ. Hiện nay, khu đền gồm các hạng mục: đền Vua (ở giữa), đền Thánh (ở phía Đông, bên tả đền Vua) và đền Mẫu (ở phía Tây, bên hữu đền Vua). Ba kiến trúc này đều quay hướng Nam, hướng về khu vực lăng mộ, được bố trí dàn hàng ngang, có chung sân lễ hội, đường nghi lễ, cửa chính (Ngọ môn).

• Đền Vua: được xây dựng với diện tích 6.498 m², nơi thờ ba vua đầu triều Trần (Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông), phối thờ Thượng Hoàng Trần Thừa và các vị cao tổ, tằng tổ nhà Trần là Trần Kinh, Trần Hấp, Trần Lý, cùng hai người có công mở nghiệp nhà Trần là Trần Thị Dung, Trần Thủ Độ. Đền quay hướng Nam, gồm các hạng mục: công, sân tế, giếng ngọc, công sang đền Thánh, đền Mẫu, cổng vào phía sau đền, tiền tế, trung tế, hậu cung và hai tòa giải vũ.
• Đền Thánh: được xây dựng theo dạng thức truyền thống, diện tích 6.011 m², gồm các hạng mục: công, sân tế, lầu chiêng, lầu trông, tiền tế, phương đình, trung tế, hậu cung và giải vũ… Đền là nơi thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, phu nhân Nguyên Từ Quốc Mẫu và hai con gái là Quyên Thanh Quận Chúa, Đại Hoàng Công Chúa.
• Đền Mẫu: thờ các vị Quốc Mẫu và công chúa đầu triều Trần, tông diện tích 6.228 m², với các hạng mục: giếng ngọc, bình phong, sân tế, giải vũ, tiền tế, trung tế và hậu cung…

Với những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học đặc biệt, di tích lịch sử Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Trần (huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) đã được xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 2408/QĐ-TTg ngày 31-12-2014 của Thủ tướng Chính phủ.