Chùa Hương thuộc xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Có thể nói quần thể Hương Sơn là sự kết hợp tuyệt vời giữa kỳ công của tạo hóa với bàn tay khéo léo, tài hoa của con người. Từ chân núi đến đỉnh núi, chùa Ngoài, chùa Trong, chùa Giải Oan, chùa Thiên Trù với động Hinh Bồng, động Hương Tích,… được xây dựng rải rác trên triền núi đá vôi, thấp thoáng dưới rừng cây xanh thẳm. Chùa nào cũng cổ kính, uy nghi, không khí huyền bí, linh thiêng.
Chính hội chùa Hương nhằm ngày 15 tháng Hai âm lịch hằng năm, nhưng từ mùng 6 tháng Giêng đã làm lễ mở cửa rừng. Lễ hội thường kéo dài đến hạ tuần tháng Ba âm lịch. Mùa cao điểm của lễ hội là từ rằm tháng Giêng đến 18 tháng Hai âm lịch. Ngày nay, nghi lễ “mở cửa rừng” xưa kia mang ý nghĩa mới là lễ “mở cửa chùa”.
Phần Lễ của lễ hội chùa Hương rất đơn giản. Trước khai hội một ngày, tất cả đền, chùa, đình, miếu ở xã Hương Sơn đều nghi ngút khói hương.
Vào ngày lễ hội, ở chùa Trong có lễ dâng hương, lễ vật gồm hương, hoa, đèn, nến, hoa quả và thức ăn chay, lễ nghi có vẻ nghiêng về “thiền”. Còn chùa Ngoài là nơi thờ các vị sơn thần thượng đẳng, mang đủ màu sắc của Đạo giáo. Đền Cửa Vòng là “chân long linh từ”, thờ bà Chúa Thượng Ngàn – người cai quản cả vùng rừng núi xung quanh. Chùa Bắc Đài, chùa Tuyết Sơn, chùa Cả, đình Quân thờ ngũ hổ và tín ngưỡng cá thần.
Qua đó có thể thấy, toàn bộ hệ thống tín ngưỡng ở chùa Hương bao trùm gần như cả tổng thể tôn giáo ở Việt Nam: có sự sùng bái tự nhiên, có Đạo, có Phật và có cả Nho.
Lễ hội chùa Hương còn có rước lễ và rước văn. Người làng dinh kiệu tới nhà ông soạn văn tế, rước bản văn tế ra đền để chủ tế trịnh trọng đọc, chỉ dẫn các bô lão của làng làm lễ tế rước các vị thần làng.
Bên cạnh phần Lễ, lễ hội chùa Hương còn có phần Hội sôi nổi với các hoạt động văn hóa mang đậm tính dân tộc độc đáo như: bơi thuyền, leo núi và hát chèo, hát văn,…
