Lễ hội Tháp Bà Pônagar ở tỉnh Khánh Hòa còn gọi là Lễ hội Thiên Y A Na Thánh Mẫu hay Lễ vía Bà, được tổ chức từ ngày 21 đến 23 tháng Ba âm lịch hằng năm, tại Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia Tháp Bà Pônagar, trên đồi Cù Lao, thuộc phường Vĩnh Phước, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Quần thể di tích Tháp Bà Pônagar Nha Trang được khởi dựng từ giữa thế kỷ VIII đến thế kỷ XIII, vương triều Panduranga, thuộc vương quốc cổ Chămpa. Nơi đây thờ Nữ thần Pônagar (Mẹ xứ sở của dân tộc Chămpa) và cũng là Thiên Y Thánh Mẫu của cộng đồng các dân tộc Việt Nam từ sau giữa thế kỷ XVII đến nay.
Lễ hội được chia thành hai phần là Lễ và Hội. Phần Lễ diễn ra trong bầu không khí trang nghiêm, thành kính với nhiều hoạt động tế lễ phong phú như: Lễ thay y được tiến hành đúng giờ Ngọ ngày 20 tháng Ba. Vị chủ tế dâng trầm hương, nhang, hoa, trái cây và khấn vái. Các thành viên trong đội thay y thực hiện việc sắp xếp đồ lễ trong đền và cởi xiêm y, mũ miện cũ để tắm tượng nữ thần bằng nước thơm được nấu từ rượu với nước và 5 loại hoa có mùi thơm. Rồi mặc xiêm y và mũ miện mới do người dân dâng cúng. Nước và khăn dùng để tắm tượng được người dân xin về để lấy phước hoặc rửa mặt hay tắm cho trẻ con, hoặc tưới lên ghe thuyền,… với mong muốn trừ tà, trẻ con hay ăn và khỏe mạnh, người bệnh mau lành, ghe thuyền ra khơi gặp nhiều may mắn,…; Lễ thả hoa đăng: từ 19 giờ đến 21 giờ ngày 20 tháng Ba để cầu siêu cho các vong linh; Lễ cầu quốc thái dân an: từ 6 giờ đến 8 giờ ngày 21 tháng Ba, do Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Khánh Hòa thực hiện. Đây là đại lễ cầu cho đất nước thanh bình, phồn vinh, nhân dân an vui, hạnh phúc; Lễ cúng Ngọ, cúng thí thực: diễn ra từ 12 giờ đến 12 giờ 30 ngày 21 tháng Ba tại ngôi tháp chính, để dâng Mẫu và bố thí cho các cô hồn. Ngoài ra còn có chương trình tế lễ cổ truyền; lễ Khai Diên, lễ Tôn Vương; lễ Dâng hương tạ Mẫu.
Phần Hội diễn ra trong suốt các ngày lễ hội, với nhiều hoạt động phong phú như: múa Bóng và hát Văn diễn ra ở sân khấu trước tháp chính. Múa Bóng là một hoạt động đặc sắc trong Lễ hội Tháp Bà, được duy trì từ xa xưa đến tận ngày nay; Hội thi rước nước và bày mâm hoa quả dâng Mẫu dành cho các đoàn về dự lễ hội Tháp Bà. Nước được Ban tổ chức lấy từ chùa Hang về để trong các vại đặt dưới Mandapa. Các đoàn cử người thi đội chum nước từ Mandapa rước lên tháp để dâng Mẫu. Mâm quả được các đoàn chuẩn bị và thi đội nào sắp xếp đẹp nhất để dâng Mẫu. Mâm lễ của đoàn nào đẹp nhất được dâng lên Mẫu ở tháp chính, các mâm còn lại sẽ được dâng ở các tháp khác trong di tích Tháp Bà Pônagar. Ngoài ra còn có các tiết mục văn hóa – văn nghệ, tái hiện nghề truyền thống khác như: diễn tuồng, múa Chăm, biểu diễn làm gốm, dệt vải,… nhằm tôn vinh những giá trị trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Chăm nói riêng và đồng bào các dân tộc vùng Nam Trung Bộ nói chung; đồng thời tưởng nhớ, tri ân công đức của Mẹ xứ sở Thiên Y Thánh Mẫu A Na.
Với những giá trị tín ngưỡng và nhân văn sâu sắc, năm 2012, Lễ hội Tháp Bà Pônagar đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình Lễ hội truyền thống.
