Bàn Thờ Họ và những điều cần lưu ý

Bao nhiêu con cháu đồng dõi một họ, lập chung một bàn thờ vị Thủy tổ, gọi là từ đường của họ. Ví dụ, nhà thờ họ Nguyễn gọi là Nguyễn tộc từ đường, nhà thờ họ Lê gọi là Lê tộc từ đường, v.v…

Tại bàn thờ họ có bài vị của Thủy tổ họ. Trên bài vị thường ghi rõ đó là vị Thủy tổ của họ nào, ví dụ như “Đại tôn lịch đại tôn thần chủ,” nghĩa là Thần chủ tổ tiên họ Đỗ. Bài vị xưa ghi bằng Hán tự. Thần chủ này không bao giờ thay đổi nên gọi là “bách thế bất biến chi chủ.” Ngày nay, có nhiều người dùng chữ quốc ngữ để ghi bài vị.

Có nhiều họ không có nhà thờ thì thay vì bàn thờ thường xây một đài lộ thiên, dựng bia đá ghi tên thụy hiệu các tổ tiên. Mỗi khi có Giỗ Tổ hoặc có lễ tự của một chi họ nào, cả họ hoặc riêng chi họ đó ra nơi đài lộ thiên để cúng tế.

Nơi đài lộ thiên này chỉ dùng để cúng tế, hoặc tổ chức những trò vui như hát chèo, múa rối trong ngày Giỗ Tổ toàn họ, hoặc của một chi họ nào.

Cúng tế xong, khi ăn uống còn lại, mọi người thường trở về nhà, tùy theo trường hợp và thông lệ của từng tộc họ hoặc từng phái.

Những họ to và giàu có thường tổ chức các trò vui vào đêm hôm liên hoan, và các đám anh em trong họ thường được cả họ tham gia các cuộc hát chèo, cũng như khi có ả đào hát thờ.

Có nhiều họ làm nhà thờ riêng với bàn thờ Thủy tổ để cho chi trưởng, nam đời đời giữ hương hỏa. Và khi ngành trưởng chẳng may gặp trường hợp tuyệt tự, không có con trai nối dõi, việc thờ cúng mới truyền sang chi thứ.

Cũng có họ, ngoài bàn thờ Thủy tổ chung cho cả họ, con cháu vẫn luôn linh nhang thờ Tổ ở nhà riêng của mình. Nhưng phần nhiều đây chỉ là trường hợp của những người phải di tha hương, không thuận tiện để có thể dự ngày Giỗ Tổ hàng năm và thờ Tổ trong ngày lễ được.